Podstawowe problemy cudzoziemców
Prawnicy, którzy zajmują się problematyką legalizacji pobytu cudzoziemców w Polsce i ich problemami prawnymi najczęściej muszą mierzyć się z:
- uzyskaniem kardy na pobyt czasowy lub zezwolenia na pobyt stały, a więc załatwieniem formalności, które w najbardziej ogólnym ujęciu umożliwiają legalny pobyt na terenie Polski;
- uzyskaniem wizy wjazdowej, czyli dokumentu, który uprawnia do przekroczenia granicy w przypadku osób pochodzących z krajów objętych obowiązkiem wizowym;
- uzyskaniem zezwolenia na pracę, czyli dokumentu stwierdzającego, że wymieniona w nim osoba może podjąć na terenie kraju pracę zarobkową na warunkach przewidzianych odrębnymi przepisami. Szczególnym przypadkiem jest uzyskanie zezwolenia na pracę sezonową;
- dochodzeniem praw podmiotowych przepisów dotyczących np. prawa własności, czyli załatwieniem formalności związanych z nabyciem nieruchomości.
Poza tym spora część spraw prowadzonych na rzecz cudzoziemców dotyczy kwestii rodzinnych, w tym repatriacji, wydawania kart Polaka, wydawania pozwoleń na ślub między obywatelem Polski a cudzoziemcem (w tym również wydawania pozwolenia na ślub za granicą dla Polaków). Coraz częściej też obsługiwane są sprawy z zakresu łączenia rodzin obcokrajowców.
Kolejność jest ważna
Choć teoretycznie część z tych formalności można stosunkowo łatwo dopełnić samodzielnie, to w praktyce ze względu na konieczność prowadzenia wieloetapowego postępowania jest to jednak skomplikowane.
Pierwszym krokiem jest uzyskanie dokumentów poświadczających legalny pobyt w kraju. Może to być na przykład wiza, karta stałego pobytu lub zezwolenie na pobyt czasowy. W przypadku osób, które wjechały do Polski nielegalnie albo w czasie pobytu upłynął termin wizy lub pozwolenia na pobyt, konieczna jest legalizacja pobytu. Jest to skomplikowana procedura, która nie zawsze kończy się sukcesem ze względu na częściowo uznaniowy charakter. Mając w ręce decyzję o legalizacji pobytu lub skompletowawszy ważne dokumenty wjazdowe, można ubiegać się o dodatkowe pozwolenia – na pracę (w tym sezonową), na łączenie rodzin, na ślub z obywatelem Polski.
Warto jednak pamiętać, że choć przepisy jasno precyzują prawa i obowiązki cudzoziemców, a także określają, kiedy i na jakich zasadach cudzoziemcy mogą stać się podmiotami prawa polskiego, to praktyka pokazuje, że nawet urzędy państwowe miewają problemy z respektowaniem skomplikowanych przepisów.
Polaków problemy z cudzoziemcami
Z jednej strony prawo przewiduje pewne utrudnienia dla cudzoziemców, którzy na przykład chcą otrzymać prawo do ślubu z polskim obywatelem lub podjąć pracę w naszym kraju, ale z drugiej, istnieją także pewne komplikacja po stronie Polaków wchodzących w stosunek prawny z obcokrajowcem.
I tak – pracodawca, który chciałby zatrudnić obcokrajowca, nie może poprzestać na sprawdzeniu jego pozwolenia na pracę. Generalnie polityka państwa jest w tym zakresie nie tyle rygorystyczna, ile raczej uciążliwa w realizacji, niemniej jednak nie dopełniając obowiązku zgłoszenia chęci zawarcia umowy z cudzoziemcem, a później nawiązania stosunku pracy, pracodawca naraża się na poważne konsekwencje. Dlatego też coraz większą popularnością cieszą się usługi kancelarii wspierających przedsiębiorców w załatwieniu formalności.
Pewne ograniczenia pojawiają się także w związku z kodeksem cywilnym i karnym – generalnie rzecz ujmując, cudzoziemcy przebywający w Polsce, podlegają regulacjom polskich przepisów, jednak w niektórych przypadkach ustawodawca wprowadził pewne modyfikacje. Najprostszym przykładem jest choćby zapis z Ustawy Prawo o Ruchu Drogowym, w myśl którego mandat wystawiony cudzoziemcowi jest mandatem płatnym gotówką, a nie kredytowym. To jednak prosta sprawa, która nie budzi większych wątpliwości, natomiast przepisy pełne są nie tak oczywistych rozwiązań.
Pewne zastrzeżenia mogą budzić uprawnienia i możliwości dotyczące najmu lub zakupu nieruchomości przez cudzoziemców, a także sprowadzania rodzin, w tym rodzin mieszanych, co także jest coraz częstsze. O ile w najprostszych przypadkach sprawy te udaje się dość szybko rozwiązać, o tyle należy pamiętać, że pewna część aktów wykonawczych do przepisów zakłada niejaką uznaniowość.
Obywatelstwo też można uzyskać
Jedną z uznaniowych decyzji najwyższej rangi jest nadanie obywatelstwa. Aby w ogóle móc się o nie ubiegać, trzeba spełnić wiele ustawowych przesłanek, natomiast ich realizacja nie oznacza przyznania obywatelstwa decyzją administracyjną. Jest to najpoważniejszy krok, na jaki może zdecydować się obcokrajowiec, a jego następstwem jest uznanie za obywatela polskiego i uwolnienie się raz na zawsze od biurokratycznego koszmaru, jaki towarzyszy wielu cudzoziemcom przyjeżdżającym do Polski.
